Mất cân bằng nội tiết tố nữ có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống cũng như sức khỏe của người phụ nữ, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ vô sinh. Vậy nguyên nhân nào dẫn tới tình trạng này?
Nội tiết tố nữ (chủ yếu là estrogen và progesterone) đóng vai trò duy trì:
- Chu kỳ kinh nguyệt đều đặn.
- Sức khỏe buồng trứng, tử cung.
- Làn da mịn màng, xương chắc khỏe.
- Tâm trạng ổn định và ham muốn tình dục.
Khi mất cân bằng hormone, phụ nữ dễ gặp: kinh nguyệt rối loạn, khó thụ thai, nám sạm da, béo bụng, cáu gắt, mất ngủ.
Tình trạng rối loạn nội tiết tố nữ có thể xảy ra do các nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
Rối loạn nội tiết tố do nguyên nhân sinh lý
Nội tiết tố nữ biến đổi liên tục trong suốt vòng đời người phụ nữ. Có những giai đoạn sinh lý bình thường khiến hormone dao động mạnh, nhưng cũng có những yếu tố từ lối sống, môi trường và thuốc làm “xáo trộn” hệ thống nội tiết.
Dưới đây là những nguyên nhân điển hình:
1. Giai đoạn dậy thì
Dậy thì (8–14 tuổi) là thời điểm buồng trứng bắt đầu hoạt động, sản xuất estrogen để hoàn thiện hệ sinh sản và đặc điểm giới tính nữ. Tuy nhiên, vì mới đi vào hoạt động nên buồng trứng chưa ổn định, khiến nồng độ hormone dao động thất thường.
Theo nghiên cứu của NCBI, estrogen ở giai đoạn dậy thì và tiền mãn kinh là biến động mạnh nhất, dễ gây rối loạn nội tiết tố.
2. Mang thai, sinh con và cho con bú
Giai đoạn mang thai, người phụ nữ có rất nhiều những thay đổi trong hệ thống hormone, nhiều hormone mới được sinh ra, nhiều hormone lại được giảm tiết đi, tất cả những điều này gây ra sự xáo trộn và mất cân bằng của nội tiết tố nữ. Nhưng, nó nhằm đảm bảo để thai nhi được bảo vệ và phát triển, còn người mẹ thì có một thai kì khỏe mạnh.
3. Tiền mãn kinh và mãn kinh
Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp trước khi phụ nữ bước vào mãn kinh hoàn toàn, thường kéo dài từ 2 – 8 năm.
Trong giai đoạn này, nồng độ estrogen thay đổi thất thường: lúc tăng, lúc giảm, thậm chí dao động mạnh trong cùng một ngày. Sự biến động này khiến cơ thể khó duy trì sự cân bằng nội tiết, gây ra nhiều biểu hiện khó chịu như bốc hỏa, rối loạn kinh nguyệt, mất ngủ hay thay đổi tâm trạng.
Tình trạng mất cân bằng sẽ tiếp diễn cho đến khoảng 1 năm trước khi mãn kinh chính thức. Lúc này, estrogen suy giảm rõ rệt và liên tục cho đến khi chu kỳ kinh nguyệt dừng hẳn.
☛ Tham khảo thêm tại: Nên bổ sung estrogen cho phụ nữ mãn kinh như thế nào?
4. Chế độ ăn uống thiếu khoa học
Nếu thường xuyên tiêu thụ quá nhiều chất béo xấu, đường, muối hoặc ăn uống mất cân bằng giữa các nhóm dinh dưỡng, cơ thể sẽ dễ rơi vào tình trạng rối loạn nội tiết tố.
Ngoài ra, một chế độ ăn không lành mạnh còn ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột, gây mất cân bằng hệ vi khuẩn có lợi. Khi đường ruột bị rối loạn, các chất dẫn truyền thần kinh và hormone cũng bị ảnh hưởng, từ đó làm tăng nguy cơ mất cân bằng nội tiết.
5. Không tập thể dục hoặc tập thể dục quá mức
Tập thể dục không chỉ tốt cho tim mạch và sức khỏe toàn thân mà còn giúp duy trì sự cân bằng nội tiết tố. Khi bạn vận động đều đặn, cơ thể sẽ kích thích sản sinh hormone ở mức ổn định, giúp tinh thần thoải mái và chu kỳ sinh lý diễn ra nhịp nhàng.
Tuy nhiên, lười vận động có thể khiến hệ nội tiết hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến rối loạn. Ngược lại, tập luyện quá mức – đặc biệt ở vận động viên nữ – lại gây suy giảm estrogen, ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và sức khỏe sinh sản. Vì vậy, việc tập luyện cần được duy trì ở mức độ hợp lý, vừa sức để cơ thể luôn khỏe mạnh và cân bằng.
☛ Tham khảo thêm tại: 5 bài tập yoga giúp điều trị rối loạn nội tiết tố ngay tại nhà
6. Nhiễm xenoestrogen
Xenoestrogen là các chất hóa học nhân tạo có khả năng bắt chước estrogen tự nhiên trong cơ thể. Khi xâm nhập, chúng làm rối loạn hoạt động hormone, gây mất cân bằng nội tiết tố và làm tăng nguy cơ nhiều bệnh mãn tính, thậm chí ung thư.
Một số nguồn xenoestrogen thường gặp:
- Mỹ phẩm & chăm sóc da: Paraben (chất bảo quản), Benzophenone, 4-MBC trong kem chống nắng.
- Nhựa & sản phẩm công nghiệp: Bisphenol A (BPA), Phthalates, DEHP, PBDEs, PCB.
- Nông nghiệp: thuốc trừ sâu, hóa chất bảo vệ thực vật.
Sử dụng một số loại thuốc tránh thai nội tiết tố
Thuốc tránh thai nội tiết tố được dùng rộng rãi từ những năm 1960 để kiểm soát sinh sản. Tuy nhiên, chúng có thể gây mất cân bằng nội tiết tố nữ.
Nguyên nhân là do thuốc chứa estrogen và progesterone tổng hợp (progestin), có tác dụng ngăn rụng trứng và “đánh lừa” cơ thể như đang mang thai. Việc can thiệp này làm rối loạn quá trình sản xuất hormone tự nhiên, từ đó dẫn đến những tác dụng phụ như rối loạn kinh nguyệt, thay đổi tâm trạng, giảm ham muốn hoặc tăng nguy cơ một số bệnh phụ khoa.
Tìm đọc thêm: Rối loạn nội tiết tố nữ estrogen và progestin
Nguyên nhân rối loạn nội tiết tố do bệnh lý
Bên cạnh các yếu tố sinh lý và lối sống, một số bệnh lý phụ khoa cũng là thủ phạm trực tiếp gây mất cân bằng nội tiết tố ở phụ nữ. Trong đó, hai tình trạng thường gặp nhất là:
Suy buồng trứng sớm
Còn được gọi là suy sinh dục nữ, tình trạng này xảy ra khi buồng trứng của phụ nữ không còn hoạt động bình thường trước tuổi 40. Do đó, buồng trứng không sản xuất đủ estrogen hoặc giải phóng trứng thường xuyên, gây mất cân bằng nội tiết, vô sinh, loãng xương, trầm cảm và nhiều vấn đề nguy hiểm khác.
Hội chứng buồng trứng đa nang
Hội chứng buồng trứng đa nang khiến phụ nữ bị mất cân bằng nội tiết tố, làm nồng độ androgen tăng cao trong khi các hormone sinh dục nữ như estrogen lại không có đủ. Điều này gây ra những biến chứng liên quan tới kinh nguyệt, vấn đề sinh sản cùng nhiều vấn đề sức khỏe khác.
Hội chứng Hirsutism
Còn gọi là chứng rậm lông, là hiện tượng lông mọc quá mức so với bình thường tại một số nơi trên cơ thể, như: mặt, bụng, ngực, lưng,… Hiện tượng này xảy ra do sự sản xuất quá mức androgen (nội tiết tố nam) ở phụ nữ.
Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh
Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (CAH) là một nhóm các rối loạn di truyền ảnh hưởng đến tuyến thượng thận. Bệnh được gây ra bởi các khiếm khuyết di truyền, ngăn cản các tuyến này sản xuất hormone một cách bình thường.
Hóa trị
Hóa trị một trong các phương pháp được sử dụng để điều trị ung thư, đây là hình thức sử dụng một hoặc nhiều loại thuốc kháng ung thư khác nhau để gây độc tế bào, nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư.
Tuy nhiên, các loại thuốc kháng ung thư có thể gây ra một số tác dụng phụ, và một trong số đó là làm buồng trứng ngừng hoạt động, dẫn đến ngừng sản xuất hormone, gây ra một vấn đề gọi là mãn kinh y tế. Mãn kinh y tế cũng gây ra các triệu chứng giống như mãn kinh tự nhiên, nhưng các triệu chứng này xuất hiện một cách đột ngột.
Làm phẫu thuật cắt bỏ tử cung, buồng trứng
Phẫu thuật cắt bỏ tử cung là một phương pháp phẫu thuật nhằm để loại bỏ một phần hoặc toàn phần tử cung, một hoặc cả hai buồng trứng, ống dẫn trứng,… Thủ thật này được tiến hành nhằm để khắc phục một số tình trạng bệnh lý ở hệ thống sinh sản của nữ giới.
Việc cắt bỏ tử cung, buồng trứng làm ảnh hưởng rất lớn tới việc sản xuất và cân bằng nội tiết tố của người phụ nữ.
Do các bệnh lý khác
Một số vấn đề sức khỏe khác cũng có thể gây mất cân bằng nội tiết tố là:
- Béo phì
- U buồng trứng
- Mắc các bệnh về gan
- .v.v.
Trong nhiều trường hợp, chúng ta không thể tìm ra được nguyên nhân rõ ràng của tình trạng mất cân bằng nội tiết tố. Bác sĩ chỉ có thể nhận thấy các triệu chứng và cố gắng hạn chế nó.
Kết luận:
Trên đây không phải là một danh sách đầy đủ những nguyên nhân gây mất cân bằng nội tiết tố nữ. Chúng tôi chỉ nêu một số nguyên nhân chính thường gặp, từ đó giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về tình trạng này.
Việc xác định nguyên nhân của bất kể căn bệnh nào là việc làm hết sức cần thiết và quan trọng, nó giúp việc điều trị trở nên đúng và hiệu quả hơn.
