Dư thừa nội tiết tố gây ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và sinh lý nữ. Đây cũng được coi là một yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển một số căn bệnh nguy hiểm như ung thư vú, tuyến giáp, ung thư buồng trứng… Vậy nguyên nhân dư thừa nội tiết tố nữ do đâu và cách điều trị như thế nào? Cùng chúng tôi giải đáp qua bài viết dưới đây!
Mục lục
Thừa nội tiết tố nữ là gì?
Nội tiết tố nữ estrogen là hormone đóng vai trò chủ đạo trong việc điều hòa hoạt động sinh lý và duy trì sức khỏe toàn diện cho nữ giới. Estrogen không chỉ tham gia vào chu kỳ kinh nguyệt, khả năng sinh sản, mà còn ảnh hưởng đến hệ tim mạch, xương khớp, làn da và cảm xúc.
Estrogen có 3 loại chính:
- Estrone (E1): Đây là loại estrogen chính ở nam giới và phụ nữ sau thời kỳ mãn kinh. Buồng trứng và nhau thai ở phụ nữ, tinh hoàn ở nam hay các mô mỡ sẽ sản sinh estrone từ androstenedione hoặc androgen.
- Estradiol (E2): Có thể nói đây là loại estrogen mạnh nhất và nó đạt đến nồng độ cực ngưỡng khi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Estrogen được bác sĩ xem là dấu hiệu để quan sát sức khỏe buồng trứng.
- Estriol (E3): Estrogen này được sản sinh tại nhau thai và sẽ đạt mức cao nhất trong giai đoạn thai kỳ. Lượng estriol sẽ tăng cao theo thời gian phát triển của thai kỳ.
Khi nồng độ estrogen tăng cao hơn progesterone, gọi là tình trạng thừa estrogen tương đối hay estrogen dominance. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như tử cung, mô vú, da, xương, não… và dễ dẫn đến rối loạn nội tiết, rối loạn kinh nguyệt, u xơ tử cung, thậm chí tăng nguy cơ ung thư phụ khoa nếu kéo dài.
Nguyên nhân gây thừa nội tiết tố nữ
Thừa nội tiết tố nữ, hay còn gọi là estrogen dư thừa, có thể xuất phát từ nhiều yếu tố bên trong cơ thể lẫn tác động bên ngoài. Nhìn chung, nguyên nhân có thể bao gồm:
1. Cơ thể sản xuất quá nhiều estrogen
Một số rối loạn nội tiết như u tuyến yên, u buồng trứng hoặc u tuyến thượng thận (hiếm gặp) có thể khiến cơ thể tăng sản xuất estrogen bất thường.
Ngoài ra, việc sử dụng hormone ngoại sinh như thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone thay thế không kiểm soát cũng làm tăng lượng estrogen trong máu.
2. Rối loạn chuyển hóa estrogen
Gan là cơ quan chính chuyển hóa estrogen thành các dạng ít hoạt động hơn. Nếu gan bị tổn thương (do rượu, thuốc, bệnh lý gan mạn tính…), khả năng này sẽ suy giảm, dẫn đến tích tụ estrogen trong cơ thể.
Bên cạnh đó, việc lạm dụng rượu bia hoặc chế độ ăn thiếu hụt dưỡng chất cần thiết cho hoạt động men gan cũng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa này.
3. Suy giảm khả năng bài tiết estrogen
Estrogen sau khi hoàn thành vai trò trong cơ thể cần được gan chuyển hóa và đào thải qua mật, thận hoặc ruột. Tuy nhiên, nếu chức năng gan suy giảm, hệ bài tiết hoạt động kém hiệu quả, estrogen sẽ không được đào thải đúng cách. Hậu quả là hormone này bị tái hấp thu trở lại vào máu, làm tăng nồng độ estrogen trong cơ thể và dẫn đến tình trạng dư thừa kéo dài.
Ngoài ra, chế độ ăn ít chất xơ, ít nước, ít vận động cũng ảnh hưởng đến quá trình đào thải estrogen qua đường ruột, góp phần khiến nội tiết tố bị ứ đọng.
4. Các yếu tố làm tăng nguy cơ dư thừa nội tiết tố nữ
Một số yếu tố khác cũng góp phần làm mất cân bằng nội tiết tố nữ bao gồm:
- Thừa cân, béo phì: Mô mỡ có khả năng sản xuất estrogen. Người có tỷ lệ mỡ cao thường đi kèm nồng độ estrogen cao hơn bình thường.
- Căng thẳng kéo dài: Stress làm tăng hormone cortisol – chất này làm giảm progesterone, khiến estrogen không được “kiềm chế”, dẫn đến mất cân bằng.
- Dùng thuốc nội tiết kéo dài: Việc tự ý sử dụng các loại thuốc chứa estrogen (như thuốc tránh thai, điều trị mãn kinh…) có thể gây dư thừa nếu không theo chỉ định bác sĩ.
- Bệnh lý gan: Gan yếu làm giảm khả năng phân giải estrogen, khiến hormone này tích tụ trong máu.
- Tiếp xúc với xenoestrogen: Đây là các chất hóa học tổng hợp có hoạt tính giống estrogen. Chúng thường có trong nhựa (BPA), mỹ phẩm, chất tẩy rửa, thuốc trừ sâu… Khi vào cơ thể, chúng góp phần làm tăng tổng lượng estrogen một cách âm thầm và khó kiểm soát.
Dấu hiệu khi thừa nội tiết tố nữ
Khi lượng estrogen trong cơ thể tăng quá mức, phụ nữ có thể gặp phải một loạt triệu chứng sau:
- Tăng cân không kiểm soát: Đặc biệt tích mỡ ở vùng bụng, hông và đùi do mất cân bằng chuyển hóa.
- Triệu chứng tiền kinh nguyệt nặng hơn: Dễ cáu gắt, tức ngực, đau bụng kinh, thay đổi cảm xúc rõ rệt trước kỳ kinh.
- Căng thẳng kéo dài: Thường xuyên mệt mỏi, tâm trạng thất thường, dễ lo âu, mất động lực.
- Vú căng tức và nhạy cảm: Cảm giác đau, tức vùng ngực ngay cả khi không đến kỳ kinh.
- Kinh nguyệt không đều: Chu kỳ có thể ngắn, dài bất thường, ra máu giữa kỳ hoặc rong kinh.
- Giảm ham muốn tình dục: Khó đạt khoái cảm, ít quan tâm đến chuyện chăn gối.
- Rối loạn tiêu hóa: Thường xuyên đầy hơi, khó tiêu, chướng bụng.
- Đau đầu mạn tính: Nhức đầu thường xuyên, đặc biệt là trước kỳ kinh nguyệt.
- Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ, ngủ không sâu hoặc thức dậy nhiều lần trong đêm.
- Rụng tóc: Tóc thưa dần, dễ gãy rụng, đặc biệt vùng đỉnh đầu.
Thừa nội tiết tố nữ có nguy hiểm không?
Dư thừa nội tiết tố nữ (estrogen) trong cơ thể có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt nếu kéo dài mà không được phát hiện và điều chỉnh kịp thời. Mức estrogen tăng cao bất thường có thể dẫn đến:
- Tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu.
- Giảm hấp thu canxi, dẫn đến loãng xương, dễ gãy xương dù chỉ va chạm nhẹ.
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư liên quan đến nội tiết, như: Ung thư vú (do kích thích sự phát triển quá mức của các mô tuyến vú), ung thư cổ tử cung, ung thư buồng trứng, ung thư nội mạc tử cung – lớp niêm mạc bên trong tử cung phát triển quá dày dưới tác động của estrogen.
Ngoài ra, dư thừa estrogen cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý, hệ tim mạch và chuyển hóa trong cơ thể.
Để đảm bảo sức khỏe và an toàn, khi có các dấu hiệu bất thường như rối loạn kinh nguyệt, đau vú, tăng cân không rõ nguyên nhân, hoặc các triệu chứng tiền kinh nguyệt nặng hơn,… chị em nên chủ động đi khám và xét nghiệm đo nồng độ estrogen. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng, bảo vệ sức khỏe sinh sản và toàn thân.
☛ Xem chi tiết: Estrogen tăng cao có nguy hiểm không?
Phương pháp chẩn đoán thừa nội tiết tố
Để xác định một người có bị thừa nội tiết tố nữ hay không, bác sĩ sẽ:
- Khai thác triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh (đặc biệt ở nữ giới).
- Chỉ định làm xét nghiệm máu hoặc nước tiểu để đo nồng độ các hormone như: Estrogen (estradiol), progesterone, testosterone.
Ngoài ra, tùy tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể chỉ định thêm các chẩn đoán hình ảnh hoặc xét nghiệm khác để làm rõ nguyên nhân.
Tuy nhiên, nồng độ estrogen trong cơ thể thay đổi theo tuổi, giới tính và chu kỳ kinh nguyệt, nên cần:
- Biết rõ ngày trong chu kỳ kinh khi xét nghiệm.
- So sánh kết quả với giá trị tham chiếu của từng giai đoạn sinh lý.
Nồng độ estrogen trong máu có thể thay đổi tùy vào lứa tuổi, chu kỳ kinh nguyệt và giới tính của từng người. Vì thế, bạn cần tham khảo với ngưỡng giá trị bình thường của phòng xét nghiệm và cần xác định chu kỳ kinh nguyệt của bản thân là ngày nào để biết chuẩn xác cơ thể có bị thừa nội tiết tố nữ hay không.
Dưới đây là bằng giá trị tham khảo:
| Trẻ dưới 10 tuổi | Nam giới trưởng thành | Nữ giới trưởng thành | |
| Estradiol máu (pg/mL) | Dưới 15 pg/mL | 10 – 50 pg/mL | Pha nang trứng: 20 – 350 pg/mL. |
| Pha rụng trứng: 150 – 750 pg/mL. | |||
| Pha thể vàng: 30 – 450 pg/mL. | |||
| Sau mãn kinh: ≤ 20 pg/mL. | |||
| Estradiol/nước tiểu 24h (mcg/24h) | 0 – 6 mcg/24h | 0 – 6 mcg/24h | Pha nang trứng: 0 – 13 mcg/24h. |
| Pha rụng trứng: 4 – 14 mcg/24h. | |||
| Pha thể vàng: 4 – 10 mcg/24h. | |||
| Sau mãn kinh: 0 – 4 mcg/24h. |
☛ Tham khảo thêm tại: Estrogen và progesterone khác nhau như thế nào?
Điều trị thừa nội tiết tố bằng cách nào?
Tùy vào từng nguyên nhân thừa nội tiết nữ, bác sĩ sẽ đưa ra các lựa chọn điều trị phù hợp cho bạn. Trong một số trường hợp, thay đổi lối sống có thể sẽ đem lại hiệu quả điều trị cao.
Nếu trong trường hợp estrogen cao làm tăng nguy cơ mắc ung thư và làm bệnh trầm trọng, bác sĩ sẽ đề xuất các phương pháp điều trị tích cực hơn.
Trên thị trường hiện nay, các loại thuốc làm giảm trực tiếp estrogen rất ít. Điều cần thiết là phải xác định được nguyên nhân gây bệnh và điều trị. Ngoài ra, bác sĩ có thể điều chỉnh đơn thuốc nếu hormone bạn đang sử dụng gây tăng nồng độ estrogen trong máu.
Các loại thuốc thường được bác sĩ sử dụng kê đơn bao gồm:
- Thuốc ức chế Aromatase: Loại thuốc này thường được sử dụng để điều trị ung thư vú với khả năng ngăn chặn các tế bào mỡ tạo ra estrogen. Các chất ức chế Aromatase bao gồm Exemestane (Aromasin), Anastrozole (Arimidex) và Letrozole (Femara).
- Chất chủ vận hormone giải phóng Gonadotropin (GnRH): GnRH có tác dụng ngăn chặn buồng trứng giải phóng estrogen.
Cách phòng ngừa tình trạng thừa nội tiết tố
Dưới đây, chúng tôi sẽ mách bạn một số cách phòng ngừa tình trạng thừa nội tiết tố đơn giản nhưng rất hiệu quả:
Thay đổi lối sống
Như đã đề cập ở trên, thay đổi lối sống sẽ cải thiện được đáng kể tình trạng thừa nội tiết tố. Chẳng hạn:
- Giữ cân nặng hợp lý.
- Ngủ đủ giấc khoảng 6 – 8 tiếng mỗi ngày.
- Hạn chế căng thẳng, stress, lo âu, giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ.
- Tránh tiếp xúc với xenoestrogen tổng hợp, tránh thuốc trừ sâu có chứa xenoestrogen bằng cách lựa chọn các thực phẩm hữu cơ tự nhiên.
- Nên sử dụng các sản phẩm thịt không chứa hormone, mua các mặt hàng chứa trong hộp giấy và thuỷ tinh, hạn chế sử dụng hộp nhựa tối đa nhất có thể.
- Thường xuyên tập thể dục thể thao khoảng 30-60 phút/ ngày, nên tập các bài tập nhẹ nhàng như yoga, chạy bộ, đạp xe, ngồi thiền,…
Chế độ dinh dưỡng
- Thực hiện chế độ ăn ít chất béo, nhiều chất xơ và ít đường.
- Ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt: hạt điều, hạnh nhân, hạt hướng dương,… và các loại hoa quả tươi: nho, xoài, bưởi, dâu tây, việt quất,…
- Bổ sung thêm axit béo omega-3 vào chế độ ăn uống.
- Hạn chế các thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào, cay nóng, các loại thịt đỏ (bò, ngựa, dê, cừu,…).
- Không sử dụng các loại đồ uống có cồn, gas như rượu, bia, nước ngọt có gas, cafe và thuốc lá.
☛ Đọc thêm: Thừa estrogen nên ăn gì?
Lời kết
Thừa nội tiết tố nữ có thể làm tăng nguy cơ mắc phải nhiều căn bệnh nguy hiểm. Vì thế, nếu gặp phải các dấu hiệu nghi ngờ thừa estrogen, hãy đến bệnh viện để thăm khám và thực hiện các xét nghiệm có liên quan. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp can thiệp kịp thời nhất!
